dr hab. n.med. i n. o zdr. Anna Staniszewska – Prezes Zarządu Fundacji Obywatele Zdrowo Zaangażowani, adiunkt w Zakładzie i Katedrze Farmakologii Doświadczalnej i Klinicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Nowotwór piersi to jeden z najczęściej występujących nowotworów u kobiet. W Polsce, w roku 2016 nowotwór piersi był drugą najczęściej występującą przyczyną zgonów wśród chorób onkologicznych u kobiet. Nie wolno jednak zapominać, iż nowotwory piersi dotykają także mężczyzn, choć u nich nowotwór piersi występuje 100 razy rzadziej. Kluczowym aspektem w walce z nowotworem jest sam moment jego zdiagnozowania, a dokładnie stadium w jakim choroba nowotworowa zostanie wykryta. Nowotworom piersi można zapobiegać, zatem warto wiedzieć jak to robić oraz znać czynniki ryzyka jego wystąpienia.
Do czynników ryzyka nowotworu piersi zaliczamy:
- Płeć
- Wiek
- Czynniki genetyczne (nowotwór piersi w rodzinie, mutacja w genach BRCA1 i BRCA2)
- Czynniki hormonalne endogenne (wczesna rozpoczęcie miesiączkowania, późne klimakterium)
- Czynniki hormonalne egzogenne (Hormonalna Terapia Zastępcza, HTZ)
- Brak bycia w ciąży
- Brak karmienia piersią
- Późny wiek pierwszej ciąży
- Łagodne zmiany rozrostowe piersi
- Nadwaga, otyłość
- Cukrzyca
- Nieodpowiednia dieta i alkohol.
W Polsce realizowany jest Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi, z którego mogą skorzystać kobiety w wieku 50-69 lat, spełniające jedno z poniższych kryteriów:
- nie miały wykonywanej mammografii w ciągu ostatnich 2 lat;
- otrzymały w ramach programu profilaktyki raka piersi pisemne wskazanie do wykonania ponownej mammografii po 12 miesiącach z powodu obciążenia następującymi czynnikami ryzyka:
– występowanie raka piersi w rodzinie (matka, siostra, córka),
– mają stwierdzoną mutację w obrębie genów BRCA1 lub BRCA2;
– nie miały wcześniej stwierdzonej zmiany nowotworowej piersi o charakterze złośliwym.
U osób w starszym wieku odpowiednim badaniem profilaktycznym jest mammografia, zaś u młodszych należy wykonywać USG piersi. USG piersi jest bezbolesne, można je przeprowadzić w każdym dniu cyklu miesiączkowego, jednak zaleca się między 1 a 10 dniem cyklu miesiączkowego.
Niezależnie od wieku badaniem profilaktycznym jest samobadanie piersi. Prawidłowe samobadanie piersi polega na ich oglądaniu i dotykaniu. Piersi należy oglądać, stojąc przed lustrem w kilku pozycjach: z rękoma opuszczonymi wzdłuż tułowia, z rękoma uniesionymi, z rękami opartymi na biodrach. Oglądając piersi nalży ocenić ich kształt i symetrię, wygląd skóry i brodawek (należy zwracać uwagę na przebarwienia, pieprzyki, owrzodzenia, krwawienia, wyciek wydzieliny samoistny lub pod wpływem nacisku na sutek) Badanie palpacyjne (dotykanie) piersi należy wykonywać w pozycji stojącej oraz leżąc na plecach. Uciskając otoczkę brodawki należy zwrócić uwagę na to czy nie pojawia się wydzielina. Następnie należy uciskać pierś na głębokość 2-3 cm opuszkami trzech środkowych palców, jednocześnie wykonując koliste ruchy na całej powierzchni piersi. Każdą pierś należy badać oddzielnie. Należy zwrócić uwagę na ból, uczucie ciągnięcia piersi, obrzęki, nie tylko w obrębie piersi, ale także ramion i dołów pachowych. Samobadanie piersi należy wykonywać co miesiąc, w tym samym dniu cyklu, między 6 a 9 dniem.