dr hab. n.med. i n. o zdr. Anna Staniszewska – Prezes Zarządu Fundacji Obywatele Zdrowo Zaangażowani, adiunkt w Zakładzie i Katedrze Farmakologii Doświadczalnej i Klinicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego

Ciąża to szczególny okres dla przyszłych rodziców, szczególnie dla przyszłej mamy. To czas kiedy mama dba nie tylko o zdrowie własne, ale także swojego potomstwa. Na prawidłowy przebieg ciąży wpływa wiele elementów, m.in. suplementacja kwasu foliowego czy systematyczne wykonywanie badań. Od 1 stycznia 2019 roku obowiązuje Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej. Rozporządzenie wskazuje m.in. jakie badania powinny być wykonane w poszczególnych tygodniach ciąży. Zgodnie z powyższym Rozporządzeniem:

1) Badania do 10. tygodnia ciąży lub w chwili pierwszego zgłoszenia się

a) Świadczenia profilaktyczne wykonywane przez lekarza lub położną i działania w zakresie promocji zdrowia:
• Badanie podmiotowe i przedmiotowe.
• Pomiar ciśnienia tętniczego krwi.
• Badanie gruczołów sutkowych.
• Określenie wzrostu, masy ciała i wskaźnika BMI.
• Ocena ryzyka ciążowego.
• Propagowanie zdrowego stylu życia.
• Informacja o możliwości wykonania badań w kierunku chorób genetycznych.
• Gdy opieka sprawowana przez położną obowiązkowa konsultacja lekarza położnika.
• Informacja o stylu życia i nawykach żywieniowych, alkoholu i innych używkach.

b) Badania diagnostyczne i konsultacje medyczne:
• Grupa krwi i Rh, o ile ciężarna nie posiada odpowiednio udokumentowanego badania grupy krwi.
• Przeciwciała odpornościowe do antygenów krwinek czerwonych.
• Morfologia krwi.
• Badanie ogólne moczu.
• Badanie cytologiczne, o ile nie było wykonane w ciągu ostatnich 6 miesięcy.
• Badanie stężenia glukozy we krwi na czczo, ewentualnie OGTT u kobiet z czynnikami ryzyka GDM.
• Badanie VDRL.
• Zalecenie kontroli stomatologicznej.
• Badanie HIV i HCV.
• Badanie w kierunku toksoplazmozy (IgG, IgM), o ile ciężarna nie przedstawi wyniku potwierdzającego występowanie przeciwciał IgG sprzed ciąży.
• Badanie w kierunku różyczki (IgG, IgM), o ile ciężarna nie chorowała lub nie była szczepiona lub w przypadku braku informacji.
• Oznaczenie TSH.

2) Badania w 11.-14. tygodniu ciąży

a) Świadczenia profilaktyczne wykonywane przez lekarza lub położną i działania w zakresie promocji zdrowia:
• Badanie podmiotowe i przedmiotowe.
• Pomiar ciśnienia tętniczego krwi.
• Pomiar masy ciała.
• Ocena ryzyka ciążowego.
• Ocena ryzyka i nasilenia objawów depresji.
• Propagowanie zdrowego stylu życia.

b) Badania diagnostyczne i konsultacje medyczne:
• Badanie ultrasonograficzne zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP).

3) Badania w 15.-20. tygodniu ciąży

a) Świadczenia profilaktyczne wykonywane przez lekarza lub położną i działania w zakresie promocji zdrowia:
• Badanie podmiotowe i przedmiotowe.
• Pomiar ciśnienia tętniczego krwi.
• Pomiar masy ciała.
• Ocena ryzyka ciążowego.
• Propagowanie zdrowego stylu życia.

b) Badania diagnostyczne i konsultacje medyczne:
• Morfologia krwi.
• Badanie ogólne moczu.

4) Badania w 18.-22. tygodniu ciąży

a) Badania diagnostyczne i konsultacje medyczne:
• Badanie ultrasonograficzne zgodnie z rekomendacjami PTGiP.

5) Badania w 21.-26. tygodniu ciąży

a) Świadczenia profilaktyczne wykonywane przez lekarza lub położną i działania w zakresie promocji zdrowia:
• Rozpoczęcie edukacji przedporodowej.
• Badanie podmiotowe i przedmiotowe.
• Ocena czynności serca płodu.
• Pomiar ciśnienia tętniczego krwi.
• Pomiar masy ciała.
• Ocena ryzyka ciążowego.
• Propagowanie zdrowego stylu życia.
• W przypadku opieki sprawowanej przez położną konsultacja lekarza położnika (24.–26. tydzień ciąży).

b) Badania diagnostyczne i konsultacje medyczne:
• Badanie stężenia glukozy we krwi po doustnym podaniu 75 g glukozy (w 24.–26. tygodniu ciąży) – trzypunktowe oznaczenie stężenia glukozy: przed podaniem glukozy (na czczo), po 1 i 2 godz. od podania glukozy.
• Badanie ogólne moczu.
• Przeciwciała anty-D u kobiet Rh (–).
• U kobiet z ujemnym wynikiem w I trymestrze – badanie w kierunku toksoplazmozy (IgM).

6) Badania w 27.-32. tygodniu ciąży

a) Świadczenia profilaktyczne wykonywane przez lekarza lub położną i działania w zakresie promocji zdrowia:
• Badanie podmiotowe i przedmiotowe.
• Ocena czynności serca płodu.
• Pomiar ciśnienia tętniczego krwi.
• Pomiar masy ciała.
• Ocena ryzyka ciążowego.
• Propagowanie zdrowego stylu życia.

b) Badania diagnostyczne i konsultacje medyczne:
• Morfologia krwi.
• Badanie ogólne moczu.
• Przeciwciała anty-D u kobiet Rh (–).
• Badanie ultrasonograficzne zgodnie z rekomendacjami PTGiP.
• W przypadku występowania wskazań – podanie immunoglobuliny anty-D (28.–30. tydzień ciąży).

7) Badania w 33.-37. tygodniu ciąży

a) Świadczenia profilaktyczne wykonywane przez lekarza lub położną i działania w zakresie promocji zdrowia:
• Badanie podmiotowe i przedmiotowe.
• Badanie położnicze.
• Ocena wymiarów miednicy.
• Ocena czynności serca płodu.
• Pomiar ciśnienia tętniczego krwi.
• Ocena ruchów płodu.
• Badanie gruczołów sutkowych.
• Pomiar masy ciała.
• Ocena ryzyka ciążowego.
• Ocena ryzyka i nasilenia objawów depresji.
• Propagowanie zdrowego stylu życia.

b) Badania diagnostyczne i konsultacje medyczne:
• Morfologia krwi.
• Badanie ogólne moczu.
• Badanie antygenu HBs.
• Badanie HIV.
• Posiew z pochwy i odbytu w kierunku paciorkowców B-hemolizujących (35.–37. tydzień ciąży).
• Badanie VDRL, HCV w grupie kobiet ze zwiększonym populacyjnym lub indywidualnym ryzykiem zakażenia.

8) Badania w 38.-39. tygodniu ciąży

a) Świadczenia profilaktyczne wykonywane przez lekarza lub położną i działania w zakresie promocji zdrowia:
Badanie podmiotowe i przedmiotowe
Badanie położnicze
Ocena ruchów płodu
Ocena czynności serca płodu
Pomiar ciśnienia tętniczego krwi
Pomiar masy ciała
Ocena ryzyka ciążowego
Propagowanie zdrowego stylu życia
W przypadku opieki sprawowanej przez położną konsultacja lekarza położnika

b) Badania diagnostyczne i konsultacje medyczne:
• Badanie ogólne moczu.
• Morfologia krwi.

9) Badania, które należy wykonać niezwłocznie po 40. tygodniu ciąży

a) Świadczenia profilaktyczne wykonywane przez lekarza lub położną i działania w zakresie promocji zdrowia:
• Badanie podmiotowe i przedmiotowe.
• Badanie położnicze.
• Ocena ruchów płodu.
• Pomiar ciśnienia tętniczego krwi.
• Pomiar masy ciała.
• Ocena ryzyka ciążowego.
• Przy prawidłowym wyniku KTG i USG oraz przy prawidłowym odczuwaniu ruchów płodu – kolejne badanie za 7 dni, z ponownym KTG i USG. W trakcie tej wizyty należy ustalić datę hospitalizacji, tak aby poród miał miejsce przed końcem 42. tygodnia. W przypadku odstępstw od normy – indywidualizacja postępowania.

b) Badania diagnostyczne i konsultacje medyczne:
• Badanie KTG.
• Badanie ultrasonograficzne zgodnie z rekomendacjami PTGiP.