mgr Aleksandra Kielan – Dyrektor Biura Fundacji Obywatele Zdrowo Zaangażowani, doktorantka w Zakładzie Zdrowia Publicznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

W Internecie liczba nowo pojawiających się fake newsów codziennie rośnie. Fałszywe informacje, mające na celu wzbudzenie powszechnego zainteresowania, są szczególnie niebezpieczne w dobie obecnie panującej pandemii koronawirusa. Manipulowanie wiedzą na temat zasadności używania maseczek ochronnych czy mycia rąk stanowi zagrożenie dla zdrowia publicznego.  Jest to szczególnie groźne biorąc pod uwagę, że nie jesteśmy w stanie określić podatność ludzi na tego typu manipulacje.

Internet stał się miejscem szerzenia kampanii dezinformacyjnych. Powodów takiego stanu rzeczy może być wiele, m.in.:

• brak kompetencji użytkowników z zakresu edukacji medialnej;
• uczynienie z social media głównego źródła informacji ­– już co czwarty internauta wierzy
  informacjom, które znalazł w mediach społecznościowych;
• algorytmy powodujące, że internauci mogą funkcjonować w tzw. bańkach informacyjnych.

Weryfikowanie informacji to bardzo odpowiedzialne i trudne zadanie. Zwłaszcza, jeśli weźmiemy pod uwagę, że odbieramy opinie, z którymi się zgadzamy, jako fakty. Fact-checkerzy muszą przygotowywać swoje analizy bardzo rzetelnie, a nawet wówczas muszą liczyć się z ryzykiem, że odbiorcy – zapatrzeni w swoje poglądy – nie dadzą wiary ich ustaleniom.

Organizacje fact-checkingowe to instytucje, które zajmują się sprawdzaniem faktów. Najczęściej funkcjonują przy redakcjach lub jako niezależne organizacje pozarządowe, rzadziej w środowisku akademickim. Głównym celem organizacji fact-checkingowych jest poprawa jakości debaty publicznej. Skupiają się one przede wszystkim się na weryfikacji wypowiedzi polityków, urzędników lub innych wpływowych osób, które trafiają do przestrzeni publicznej. Co ważne, sprawdzeniu podlegają jedynie te informacje, które można zweryfikować, docierając do danych, statystyk, merytorycznych analiz lub dokumentów źródłowych. Eksperci weryfikujący fakty wykorzystują także różnego rodzaju narzędzia online, które pozwalają im np. badać autentyczność filmów oraz zdjęć.

Fact-checkerzy często prowadzą również szerzej zakrojoną działalność, ukierunkowaną na budowanie świadomości społecznej. Przygotowują raporty i analizy oraz organizują warsztaty i szkolenia. Ostrzegają także przed potencjalnie szkodliwymi narracjami zyskującymi popularność m.in. w mediach społecznościowych, które dotyczą istotnych społecznie tematów, takich jak szczepienia, migracja czy negatywny wpływ technologii 5G.

Na liście stworzonej przez Reporters’ Lab z Duke University znajduje się między innymi najstarsza organizacja fact-checkingowa z Polski – Demagog. Stowarzyszenie prowadzi szeroko zakrojoną działalność: sprawdza wypowiedzi polityków, umożliwia internautom przesyłanie zgłoszeń, a także udostępnia materiały edukacyjne w ramach Akademii Fact-checkingu. Na Facebooku profil śledzi ponad 24 tys. fanów, natomiast na Twitterze blisko 7,1 tys. osób.

Pandemia koronawirusa stała się obecnie topowym tematem fałszywych informacji w przestrzeni internetowej, a ich zadaniem jest dezinformacja i sianie paniki.  Z tego powodu, Polska Agencja Prasowa oraz program govTech Polska zainicjowali projekt #FakeHunter. Jego celem jest dążenie do tego, by portale internetowe i wszyscy użytkownicy mediów społecznościowych w sposób odpowiedzialny dzielili się wyłącznie prawdziwymi przekazami. Każdy może dołączyć do walki z fałszywymi informacjami – jeżeli napotkasz w Internecie informację na temat koronawirusa, która budzi twoją wątpliwość, należy wysłać ją do redakcji poprzez zainstalowaną wcześniej do przeglądarki internetowej wtyczkę. Eksperci sprawdzą jej treść na podstawie wiarygodnych źródeł, a Ty otrzymasz link zwrotny z werdyktem. Jeśli informacja okaże się nieprawdziwa, wklej link w miejscu, gdzie ją znalazłeś. W ten sposób wesprzesz walkę z dezinformacją. Fundacja Obywatele Zdrowo Zaangażowani jest jednym z partnerów projektu #FakeHunter i aktywnie pomaga weryfikować nadsyłane informacje. Zachęcamy do aktywnego zaangażowania się w akcje.

Szczegóły projektu są dostępne na stronie: fakehunter.pap.pl

Źródło: Raport „Zjawisko dezinformacji w dobie rewolucji cyfrowej. Państwo. Społeczeństwo. Polityka. Biznes.”, Warszawa, 2019